Nota Mikroekonomi. Bab 1.6 Sistem Ekonomi

 1.6 Sistem Ekonomi

1. Pengenalan Sistem Ekonomi

• Terdapat empat bentuk utama sistem ekonomi: sistem ekonomi pasaran bebas, sistem ekonomi perancangan pusat, sistem ekonomi campuran, dan sistem ekonomi Islam.
  
  
• Setiap sistem ekonomi mempunyai ciri-ciri tersendiri yang membezakannya, berdasarkan empat kriteria utama: sistem pemilikan, sistem membuat keputusan tentang peruntukan sumber, sistem membuat keputusan tentang agihan pendapatan, dan sistem insentif.

1.6.1 Bentuk Sistem Ekonomi

Sistem Ekonomi Pasaran Bebas (Kapitalis)

1. Ciri-Ciri Sistem Ekonomi Pasaran Bebas:
   
   
• Pihak kerajaan tidak campur tangan dalam sistem ini.
  
  
• Sistem ini menekankan peranan individu dan pihak swasta dalam penyelesaian masalah ekonomi asas.
  
  
2. Jadual 1.5: Ciri-Ciri Sistem Ekonomi Pasaran Bebas:
   
   
• i. Pemilikan Sumber Ekonomi:
  
  
• Sumber ekonomi dimiliki dan digunakan oleh individu dan pihak swasta.
  
  
• Lebih banyak pemilikan sumber ekonomi, lebih banyak keluaran dan pendapatan yang dapat dihasilkan.
  
  
• ii. Peruntukan Sumber Ekonomi:
  
  
• Keputusan tentang peruntukan bergantung pada mekanisme harga, kuasa permintaan dan penawaran.
  
  
• Individu dan pihak swasta bebas memilih barang dan perkhidmatan untuk dikeluarkan.
  
  
• iii. Agihan Pendapatan:
  
  
• Individu dan pihak swasta bebas bersaing untuk keuntungan maksimum.
  
  
• Pendapatan bergantung pada jumlah sumber ekonomi yang dimiliki.
  
  
• iv. Insentif:
  
  
• Tujuan utama pengeluaran adalah untuk memaksimumkan keuntungan.
  
  
• Hanya barang yang menguntungkan yang dikeluarkan.
  
  

Sistem Ekonomi Perancangan Pusat (Sosialis)

1. Pengenalan Sistem Ekonomi Perancangan Pusat

• Sistem ini menekankan peranan kerajaan dalam menyelesaikan masalah asas ekonomi.
  
  

2. Ciri-Ciri Sistem Ekonomi Perancangan Pusat (Jadual 1.6)

i. Pemilikan Sumber Ekonomi

• Sumber ekonomi seperti buruh, tanah, modal, dan usahawan dimiliki dan digunakan oleh kerajaan untuk menghasilkan barang dan perkhidmatan.
  
  

ii. Keputusan tentang Peruntukan Sumber Ekonomi

• Keputusan mengenai peruntukan sumber ekonomi untuk mengeluarkan barang dan perkhidmatan diambil oleh kerajaan.
  
  
• Individu tidak mempunyai hak untuk memilih barang dan perkhidmatan yang akan digunakan.
  
  
• Kerajaan memperuntukkan sumber ekonomi untuk menghasilkan barang yang digunakan dalam negara untuk memaksimumkan kebajikan masyarakat.
  
  

iii. Keputusan tentang Agihan Pendapatan

• Tidak wujud persaingan dalam pengeluaran barang dan perkhidmatan, kerana semuanya diurus oleh kerajaan.
  
  
• Kerajaan menentukan pendapatan yang diterima oleh semua faktor pengeluaran.
  
  
• Agihan pendapatan dalam sistem ini cenderung lebih setara.
  
  

iv. Insentif

• Kerajaan mengeluarkan barang dan perkhidmatan dengan tujuan memaksimumkan kebajikan masyarakat, bukan keuntungan.
  
  
• Semua barang yang dihasilkan digunakan oleh seluruh masyarakat.

 

 

Sistem Ekonomi Campuran

1. Pengenalan Sistem Ekonomi Campuran

• Sistem ekonomi campuran adalah sistem yang menggabungkan elemen-elemen dari kedua-dua sistem ekonomi pasaran bebas dan sistem ekonomi perancangan pusat.
  
  
• Di Malaysia, sistem ekonomi campuran diamalkan, dengan penglibatan aktif kedua-dua sektor swasta dan kerajaan dalam kegiatan ekonomi.
  
  

2. Ciri-Ciri Sistem Ekonomi Campuran (Jadual 1.7)

i. Pemilikan Sumber Ekonomi

• Sumber ekonomi seperti buruh, tanah, modal, dan usahawan boleh dimiliki dan digunakan oleh pihak swasta.
  
  
• Kerajaan mengawal pemilikan dan penggunaan sumber ekonomi melalui peraturan.
  
  
• Sebahagian sumber ekonomi dimiliki oleh kerajaan untuk mengeluarkan barang awam.
  
  

ii. Keputusan tentang Peruntukan Sumber Ekonomi

• Keputusan mengenai peruntukan sumber ekonomi bergantung pada mekanisme harga (kuasa permintaan dan penawaran).
  
  
• Pihak swasta bebas memilih barang dan perkhidmatan untuk keuntungan maksimum.
  
  
• Kerajaan mengawal harga dan menggunakan sumber ekonomi untuk mengeluarkan barang awam bagi kebajikan masyarakat.
  
  

iii. Keputusan tentang Agihan Pendapatan

• Pihak swasta bersaing dalam pengeluaran barang dan perkhidmatan dengan kawalan kerajaan.
  
  
• Pendapatan individu bergantung pada jumlah sumber ekonomi yang dimiliki.
  
  
• Kerajaan mengawal agihan pendapatan melalui cukai dan subsidi untuk mencapai keadilan sosial.
  
  

iv. Insentif

• Tujuan pengeluaran di sektor swasta adalah untuk memaksimumkan keuntungan.
  
  
• Kerajaan mengeluarkan barang awam untuk memaksimumkan kebajikan masyarakat.

 

Sistem Ekonomi Islam

1. Pengenalan Sistem Ekonomi Islam

• Sistem ekonomi Islam berpandukan prinsip dan ajaran dalam al-Quran dan sunah, dengan penekanan pada aspek moral.
  
  

2. Aspek Moral dan Keadilan dalam Sistem Ekonomi Islam

• Sistem ini memberikan keutamaan kepada keadilan, tanggungjawab bersama, kasih sayang, dan persaudaraan sesama manusia.
  
  

3. Ciri-Ciri Sistem Ekonomi Islam (Jadual 1.8)

i. Pemilikan Sumber Ekonomi

• Sumber ekonomi seperti buruh, tanah, modal, dan usahawan boleh dimiliki oleh individu dan pihak swasta, selagi tidak bertentangan dengan hukum Islam.
  
  
• Kerajaan juga memiliki sebahagian sumber ekonomi, terutamanya untuk menghasilkan barang awam.
  
  

ii. Keputusan tentang Peruntukan Sumber Ekonomi

• Keputusan mengenai peruntukan sumber ekonomi bergantung pada mekanisme harga (kuasa permintaan dan penawaran) serta berlandaskan hukum Islam.
  
  
• Pihak swasta bebas memilih barang dan perkhidmatan untuk dihasilkan dengan tujuan keuntungan, tetapi harus mematuhi hukum Islam.
  
  
• Kerajaan juga memperuntukkan sumber ekonomi untuk menghasilkan barang awam.
  
  

iii. Keputusan tentang Agihan Pendapatan

• Persaingan bebas dalam pengeluaran barang dan perkhidmatan oleh pihak swasta, selagi mematuhi hukum Islam.
  
  
• Pendapatan bergantung pada jumlah sumber ekonomi yang dimiliki.
  
  
• Golongan kaya diwajibkan membayar zakat bagi membantu golongan miskin mengikut hukum Islam.
  
  

iv. Insentif

• Tujuan pengeluaran barang dan perkhidmatan adalah untuk memaksimumkan keuntungan, tetapi berlandaskan hukum Islam.
  
  
• Pihak swasta membayar zakat perniagaan sebagai sebahagian dari tanggungjawab sosial mereka mengikut hukum Islam.
  
  

1.6.2 Bagaimana Pasaran Menyelesaikan Masalah Asas Ekonomi dalam Sistem Ekonomi Pasaran Bebas

Apa dan Berapa Hendak Dikeluarkan

1. Mekanisme Harga:
   
   Dalam sistem ekonomi pasaran bebas, apa dan berapa barang dan perkhidmatan yang dikeluarkan ditentukan oleh mekanisme harga. Permintaan dan penawaran di pasaran berperanan penting dalam menentukan ini.
   
   
2. Peranan Pengguna:
   
   Pengguna mempunyai kuasa dalam menentukan jenis dan kuantiti barang yang dikeluarkan. Mereka sering dianggap sebagai 'raja' kerana pengeluar akan menghasilkan barang dan perkhidmatan mengikut permintaan mereka.
   
   

Bagaimana Hendak Dikeluarkan

1. Pertandingan dalam Pengeluaran:
   
    Teknik pengeluaran dalam sistem ini ditentukan melalui persaingan antara pengeluar. Mereka berusaha mendapatkan sumber ekonomi pada harga yang paling berpatutan.
   
   
2. Pengeluaran Kos Minimum:
   
   Setiap pengeluar bersaing untuk menghasilkan barang dan perkhidmatan pada kos yang paling minimum bagi memaksimumkan keuntungan.
   
   
3. Kaedah Pengeluaran Cekap:
   
    Pengeluar akan memilih kaedah pengeluaran yang menjimatkan kos, sama ada berintensif buruh atau berintensif modal.
   
   
4. Efisiensi dalam Penggunaan Sumber:
   
   Pengeluar berusaha untuk memastikan kombinasi faktor pengeluaran yang paling cekap dengan kos pengeluaran yang paling rendah.
   
   

Untuk Siapa Dikeluarkan

1. Bergantung pada Kuasa Beli Pengguna:
   
    Masalah untuk siapa barang dan perkhidmatan dikeluarkan dalam sistem ekonomi pasaran bebas ditentukan berdasarkan cita rasa dan pendapatan pengguna.
   
   
2. Agihan Pendapatan:
   
   Cara pengagihan barang dalam ekonomi bergantung pada corak agihan pendapatan. Ini ditentukan oleh permintaan dan penawaran di pasaran faktor.
   
   
3. Agihan Barang Berdasarkan Golongan:
   
    Barang mewah diagihkan kepada golongan kaya dengan kuasa beli yang tinggi, manakala barang bawahan diagihkan kepada golongan miskin dengan kuasa beli yang rendah.
   
   

1.6.3 Kebaikan Sistem Ekonomi Pasaran Bebas

1. Mementingkan Kebajikan Individu

• (a) Peranan Individu:
  
  Dalam sistem ekonomi pasaran bebas, individu dianggap sebagai pembuat keputusan yang bijak dan berinformasi.
  
  
• (b) Maksimumkan Kepuasan:
  
  Setiap individu berusaha untuk memaksimumkan kepuasan mereka melalui pilihan mereka di pasaran.
  
  
• (c) Kebajikan Negara:
  
  Kebajikan negara mencapai tahap yang tertinggi apabila setiap individu berusaha untuk memaksimumkan kepuasan mereka sendiri.
  
  

2. Menggalakkan Persaingan

• (a) Kecapaian dan Kebajikan Pengguna:
  
  Persaingan di kalangan pengeluar meningkatkan kecekapan dan memastikan barang dan perkhidmatan yang berkualiti tinggi tersedia pada harga yang berpatutan.
  
  
• (b) Harga Barang di Pasaran:
  
  Persaingan sihat antara pengeluar memastikan harga barang dan perkhidmatan di pasaran sentiasa kompetitif dan rendah.
  
  

3. Menggalakkan Perkembangan Teknologi dan Reka Cipta Baharu

• (a) Inovasi dan Teknologi:
  
  Persaingan dalam sistem ekonomi pasaran bebas menggalakkan inovasi dan perkembangan teknologi yang baru.
  
  
• (b) Penjimatan Kos dan Peningkatan Produktiviti:
  
  Penggunaan teknologi dan reka cipta yang baharu bukan sahaja menjimatkan kos pengeluaran tetapi juga meningkatkan daya pengeluaran, menyumbang kepada kemajuan ekonomi negara.

 

1.6.4 Kelemahan Sistem Ekonomi Pasaran Bebas

1. Kegagalan Mengeluarkan Barang Awam

• Objektif Firma:
  
  Firma dalam sistem ekonomi pasaran bebas bertujuan untuk memaksimumkan keuntungan.
  
  
• Barang Awam:
  
  Kerana ketiadaan keuntungan dalam pengeluaran barang awam, firma-firma tidak akan mengeluarkan barang-barang ini, menyebabkan keperluan masyarakat tidak terpenuhi.
  
  

2. Ketidakstabilan Ekonomi

• Ketiadaan Kawalan:
  
  Kebebasan pengeluar dalam membuat keputusan ekonomi tanpa kawalan boleh menyebabkan harga barang sering tidak stabil.
  
  
• Inflasi dan Kemelesetan:
  
   Ketidakstabilan harga ini boleh menjadi punca kepada masalah ekonomi lebih besar seperti inflasi dan kemelesetan ekonomi.
  
  
• Impak Kepada Masyarakat:
  
   Ketidakstabilan ini boleh menjejaskan kebajikan umum rakyat.
  
  

3. Ketidakadilan dalam Agihan Pendapatan

• Jurang Pendapatan:
  
  Kebebasan memiliki faktor pengeluaran dapat meningkatkan jurang antara golongan kaya dan miskin.
  
  
• Impak Sosial dan Pembangunan:
  
  Jurang pendapatan yang besar boleh menjejaskan pembangunan negara dan keharmonian sosial.
  
  

4. Mewujudkan Monopoli

• Persaingan di Pasaran:
  
  Persaingan yang hebat antara pengeluar boleh menyebabkan hanya beberapa firma yang berjaya bertahan.
  
  
• Monopoli:
  
  Situasi ini boleh membawa kepada pembentukan monopoli yang tidak terkawal, merugikan kebajikan pengguna.
  
  
• Kos Persaingan:
  
  ersaingan juga melibatkan kos yang tinggi, dan biasanya kos ini dipindahkan kepada pengguna melalui harga yang tinggi.
  
  

5. Kewujudan Eksternaliti Negatif

• Kurang Tanggungjawab Sosial:
  
  Firma yang bertujuan memaksimumkan keuntungan sering mengabaikan tanggungjawab sosial mereka.
  
  
• Pencemaran:
  
  Ini boleh mengakibatkan eksternaliti negatif seperti pencemaran air dan udara.
  
  
• Kesan kepada Kesihatan dan Kebajikan:
  
   Eksternaliti ini menjadi beban kepada masyarakat, merosakkan kesihatan dan kebajikan umum.

 

1.6.5 Perlunya Campur Tangan Kerajaan

1. Menyediakan Barang Awam

• Pentingnya Barang Awam:
  
  Barang awam, yang bermanfaat untuk semua orang tanpa pengecualian, tidak dihasilkan secara efisien oleh sektor swasta kerana kurangnya keuntungan.
  
  
• Peranan Kerajaan:
  
  Kerajaan bertanggungjawab untuk menyediakan barang awam seperti rumah api, perkhidmatan bomba dan polis, serta infrastruktur seperti jalan raya dan jambatan untuk kebajikan umum.
  
  

2. Mencapai Kestabilan Ekonomi

• Mengatasi Ketidakstabilan:
  
   Ketidakstabilan ekonomi memerlukan campur tangan kerajaan untuk mengekalkan kestabilan.
  
  
• Dasar-Dasar Kerajaan:
  
  Melalui dasar fiskal, kewangan, dan kawalan langsung, kerajaan berusaha mengurangkan masalah inflasi dan pengangguran.
  
  

3. Merapatkan Jurang Agihan Pendapatan

• Keadilan Pendapatan:
  
  Kerajaan campur tangan untuk merapatkan jurang pendapatan antara golongan kaya dan miskin.
  
  
• Pengenaan Cukai dan Subsidi:
  
  Cukai progresif pada golongan kaya dan redistribusi hasil cukai kepada golongan miskin melalui subsidi dan bantuan kebajikan.
  
  

4. Mengawal Kuasa Monopoli

• Mengatasi Monopoli:
  
  Kuasa monopoli dalam pasaran boleh menyebabkan ketidakcekapan dan kerajaan perlu campur tangan untuk mengawal situasi tersebut.
  
  
• Tindakan Kerajaan:
  
  Tindakan termasuk kawalan harga, subsidi, dan dalam sesetengah kes, pemilikan negara atas perniagaan tertentu untuk meningkatkan kecekapan.
  
  

5. Mengawal Kesan Luaran Negatif

• Pengurangan Eksternaliti Negatif:
  
   Aktiviti ekonomi yang menimbulkan pencemaran memerlukan campur tangan kerajaan untuk mengurangkan impak negatif kepada masyarakat.
  
  
• Peraturan dan Undang-Undang:
  
   Kerajaan melaksanakan peraturan dan undang-undang bagi mengatasi pencemaran dan melindungi kebajikan rakyat.